Những năm qua, việc bảo tồn và khai thác du lịch ở các làng nghề: mộc Kim Bồng (Cẩm Kim), gốm Thanh Hà, rau Trà Quế, quật – hoa cây cảnh Cẩm Hà, tre – dừa nước Cẩm Thanh, sản xuất nông nghiệp ở An Mỹ (Cẩm Châu)… theo hướng giữ gìn nguyên vẹn cảnh quan, không gian sinh động của làng nghề để tạo thành điểm du lịch sinh thái cho du khách hay trình diễn, giới thiệu các công đoạn, các sản phẩm của làng nghề… là hướng đi đúng đắn và phát huy được giá trị đặc sắc. Ông Nguyễn Văn Sơn – Chủ tịch UBND thành phố cho biết, ngoài khu phố cổ – quần thể kiến trúc đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới, Hội An còn có một kho tàng văn hóa hết sức đồ sộ về những giá trị văn hóa phi vật thể, trong đó có các làng nghề như: làng rau Trà Quế, làng gốm Thanh Hà, làng mộc Cẩm Kim, làng tre – dừa nước Cẩm Thanh. “Trong thời gian qua, cùng với sự phát triển của du lịch Hội An, thành phố cũng đã bảo tồn, phát huy giá trị của các làng nghề để phục vụ du lịch”, ông Sơn nói.

Theo các nguồn tư liệu thư tịch, hoạt động nghề truyền thống ở thương cảng cổ Hội An xưa rất nhộn nhịp, với khoảng hơn 50 nghề tập trung vào 4 nhóm gồm: thủ công mỹ nghệ, dịch vụ khai thác, chế biến gia công và nhóm nghề đặc biệt.

Một số nhà nghiên cứu văn hóa, khách du lịch nhất là khách phương Tây sống ở các nước phát triển, sản xuất theo hướng công nghiệp hóa có từ lâu, ít có điều kiện cảm nhận đời sống lao động ở nông thôn, càng hiếm có cơ hội để hiểu biết về hoạt động sản xuất thủ công thời xa xưa nên cuộc sống ở những làng quê, làng nghề truyền thống với họ là nơi cung cấp những kiến thức sống động về lịch sử văn hoá, rất bổ ích và thú vị. Ở xứ họ, mọi hàng hoá đều được sản xuất hàng loạt với các dây chuyền máy móc nên họ có tâm lý chuộng các sản phẩm thủ công do bàn tay khéo léo của con người làm ra. Còn với khách trong nước, sự hiểu biết về văn hóa các vùng miền, các di sản nghề và làng nghề là cơ sở để mở rộng và nâng cao kiến thức về văn hóa Việt Nam, lòng tự hào về quê cha, đất tổ; đồng thời là sự giao lưu, kết nối các mối quan hệ giàu bản sắc dân tộc, đa dạng mối quan hệ giao tiếp trên những hành trình du hý, khám phá.

Trong nhiều năm qua, hình ảnh những xa quay, nong tằm, khung dệt; bóng dáng những thôn nữ xe chỉ, luồn kim… trong không gian tằm tang quê cũ ở Bảo tàng Văn hoá dân gian Hội An hay trong khuôn viên Công ty Làng Lụa Hội An luôn là những hình ảnh sinh động, hấp dẫn đối với du khách và góp phần giới thiệu về nghề nuôi tằm, ươm tơ, dệt vải ở Hội An, Quảng Nam. Kề cận trong Bảo tàng Văn hóa dân gian Hội An, những dụng cụ đánh bắt nghề sông nước cũng luôn thu hút sự chú ý, tìm hiểu của du khách…

Du khách tìm đến và lưu lại những làng nghề, những bảo tàng mi-ni về nghề truyền thống này là muốn để hiểu hơn những “câu chuyện về văn hoá nghề”, giúp họ cảm nhận sâu sắc về giá trị sản xuất và sản phẩm kết tinh từ công sức, khả năng sáng tạo và tài khéo léo của người lao động. Ông Phan Xuân Thanh –  Chủ tịch HHDL tỉnh Quảng Nam cho rằng: “Hiện nay, du lịch được bổ trợ lớn nhất từ nông nghiệp và ngư nghiệp. Cho nên chúng ta phải giữ lại làng nghề của người dân. Vì du lịch khám phá đời sống văn hóa xã hội là rất quan trọng!”

Theo các nhà sử học quốc tế, Hội An là một trường hợp mẫu hình tiêu biểu về lịch sử hình thành, phát triển đô thị ở Việt Nam và Đông Nam Á. Con đường “Hương liệu – Tơ lụa – Gốm sứ” trên biển là nét lịch sử, nét văn hóa đặc trưng vẫn còn hiển hiện rõ nét trong hành trình phát triển ở Hội An từ xưa đến nay.

Trong những năm qua, thành phố đã tổ chức nhiều sự kiện và hoạt động mang đậm bản sắc văn hóa của đô thị thương cảng cổ. Đáng chú ý là các Lễ hội ẩm thực quốc tế với sự tham gia của rất nhiều đầu bếp danh tiếng trên thế giới, thu hút sự quan tâm chú ý của nhiều người, đặc biệt là những người đam mê ẩm thực Việt Nam và thế giới. Cạnh đó, còn có giao lưu tơ lụa – thổ cẩm Việt Nam và thế giới, tạo cơ hội phục hồi nghề trồng dâu nuôi tằm, dệt lụa ở Quảng Nam, góp phần phục hưng con đường tơ lụa trên biển gắn với thương cảng Hội An xưa. Chương trình Festival gốm Thanh Hà – Hội An được tổ chức với nhiều hoạt động đặc sắc trong không gian làng nghề cũng đã làm phong phú và nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động dịp lễ hội giỗ tổ nghề gốm Thanh Hà. Rồi các chương trình nghệ thuật “Sắc màu của lụa”, hội thảo và thành lập bảo tàng hương liệu, thổ sản Hội An – Quảng Nam; trưng bày, triển lãm “Nét hoa nghề thủ công”… đã góp phần bảo tồn và phát huy giá trị nghề truyền thống; tăng cường quảng bá thương hiệu, hình ảnh văn hóa – du lịch Hội An đến với du khách gần xa… 

Ông Trần Ánh – nguyên Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố chia sẻ, đây chính là 3 móc xích quan trọng mà Hội An đã từng là giao điểm của con đường gia vị (bây giờ có ẩm thực), con đường gốm sứ (có gốm Thanh Hà) và con đường tơ lụa (có hình ảnh trong Bảo tàng văn hóa dân gian và Công ty Làng lụa Hội An). “Đây là những nét giúp khôi phục trong tâm trí một giai đoạn lịch sử của Hội An và trở thành những sản phẩm du lịch độc đáo”, ông Ánh nói.

Hiện nay, thành phố Hội An tiếp tục đẩy mạnh và khai thác hiệu quả các làng nghề và hoạt động tại các làng nghề truyền thống, đặc thù. Chính quyền, các doanh nghiệp và cộng đồng dân cư kết hợp khai thác thêm các tour, tuyến du lịch làng quê sinh thái… để trình diễn, giới thiệu câu chuyện văn hóa nghề ở các vùng nông thôn, sông nước của Hội An như: gieo lúa, trồng rau, tưới hoa, tạo thế cây cảnh, đan lưới, quăng chài, đánh cá trên sông… để góp phần đa dạng hơn các sản phẩm dịch vụ.

ĐỖ HUẤN