Trong bài diễn từ của ông Nguyễn Sự - Bí thư Hội An, nhân được trao giải tưởng Văn hóa Phan Chu Trinh, một phát hiện mới về Hội An qua câu chuyện món chè đậu ván, món chè giữ nguyên hạt đậu, lại tan trong miệng hương vị tinh tế món chè đặc sản miền Trung, bí quyết tại sự kết hợp tài hoa giữa loại hai loại đường rẻ nhất và thượng hạng.

Giải thưởng văn hóa danh giá đã được trao tặng cho một vị lãnh đạo Hội An bởi những đóng góp rất giá trị của ông trong sự nghiệp phục hưng một đô thị bị quên lãng trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn nhất Việt Nam. Hình ảnh món chè kết tinh dung hợp hai loại đường cũng là hình ảnh sự cân bằng những sự khác biệt để tạo nên sự khác biệt quyến rũ – Hội An, nơi hội tụ sự an lành.

Xóm chài An Bang bên sông Cổ Cò.

Ruộng ngập nước Thanh Hà – Hội An.

Ruộng lúa thẳng cánh cò bay.

Đó là bản lĩnh kết hợp được một cách hoàn toàn, nhẹ nhàng như không, những đối lập gay gắt nhất, cực đoan nhất, để làm ra cái kỳ diệu bình thường hay cái bình thường kỳ diệu. Kết hợp tuyệt đối và tuyệt vời đường tối hạ cấp với đường tối cao cấp để tạo nên tác phẩm chè đậu ván lạ lùng vừa bình dân vừa quý phái.

Đàn vịt mò tôm tép trong rừng dừa nước Cẩm Thanh

… Hội An là vậy, văn hóa non nửa thiên niên kỷ nay cư dân Hội An đã kiên trì và tinh tế tạo được cho mình là vậy, bình dân mà quý phái, quý phái mà bình dân, giản dị mà sang, sang trong giản dị”.

Giờ đây đến Hội An, du khách không chỉ bó hẹp trong phạm vi 1km2 phố cổ mà là cả 65km2 toàn thành phố. Hội An đang được khám phá bởi sự cân bằng mặt đất / mặt nước; Đô thị mật độ dày đặc / và không gian thoáng đãng nông thôn ven đô; những thảm cây xanh trên mặt đất khô ráo / và hệ thực vật đa dàng vùng hồ đầm bán ngập nước.

Chợ cá bến Bạch Đằng...

...và chợ rau trong phố Hội An nhộn nhịp vào lúc sáng sớm.

Hội An nổi lên mặt nước sông Hoài và các nhánh uốn lượn ẩn hiện giữa những khu phố, xóm làng. Những kênh nước tự nhiên và kênh tưới thủy lợi len lỏi giữa các ruộng lúa, đầm hồ…

Thành phố có 125.000 dân, năm 2011 đón 1,5 triệu du khách (gần 50% là khách quốc tế). Với một không gian nông nghiệp đủ lớn bao bọc, nghề nuôi cá và các gia cầm vật nuôi khác đảm bảo thực phẩm tươi ngon cho hàng trăm ngàn cư dân và du khách mỗi ngày. Không chỉ đủ đáp ứng nhu cầu nội tại, hàng ngày có cả chục chuyến xe chở thực phẩm cung cấp cho những vùng chung quanh. Những chợ rau, chợ cá Hội An mỗi sáng tấp nập đã cho thấy Hội An có thêm một điểm son nữa đó là một đô thị có vành đai thực phẩm tự cung tự cấp, đồng thời một lượng lớn dư lượng hữu cơ an toàn được hấp thụ qua chu kỳ trồng trọt và chăn nuôi.

Buổi sớm mai bên An Hội và bến đò Bạch Đằng.

Hội An có sự cân bằng tương đối giữa những khu dân cư đông đúc và nén chặt và những khoảng quý giá giữa lòng đô thị. Có những lối ngõ nhỏ chỉ cách vài bước chân là thấy được cả một cánh đồng thơm ngát lúa vàng phía sau. Để giữ được sự cân bằng mong manh đặc và rỗng ấy quả không đơn giản. Ông Nguyễn Sự cho biết: “không ít nhà đầu tư đặt vấn đề xây dựng tại đó khách sạn , nhà hàng… Nhưng Hội An giữ lại để sau này có điều kiện làm sân chơi, vườn hoa. Bây giờ Hội An chưa giàu thì cứ để nguyên mảnh vườn, mảnh ao trống để dành cho con cháu sau này…”

Chỉ cần đạp xe vài phút là du khách đã ra khỏi đường phố Hội An mà nhìn ra ruộng đồng bao quanh bốn phía: Đi ra An Bàng là thấy cánh đồng Tân An, Trà Quế. Đi ra Cửa Đại là cánh đồng Cẩm Châu, Cẩm Thanh. Đi về phía Nam là làng xóm Thanh Hà. Qua đò ngang qua sông Hoài là bát ngát vườn cau, ruộng ngô Cẩm Kim.

Với diện tích tự nhiên 65 Km2, Hội An tạo bởi 1/3 diện tích mặt nước sông hồ, 1/3 là đô thị và điểm dân cư phần còn lại là ruộng trũng. Khi mùa nước nổi, chỉ còn 1/2 đô thị và dân cư chìm trong nước. Nhưng nước lũ thoát rất nhanh ra biển, Hội An đang là địa điểm lý tưởng để trải nghiệm một về một vùng đất thân thiện thích ứng với tai họa kép do thiên tai và nhân tai: biến đổi khí hậu, nước biển dâng gây ngập lụt và nguồn nước thoái biến vì thủy điện, phá rừng , khai thác khoáng sản tràn lan đầu nguồn đồng thời với áp lực đô thị hóa.

Chỉ vài năm trước đây, dưới Cồn Đầm – Thanh Tây có thể với tay bắt cá, còn trên Cồn Chài – Thanh Nam, khua mái chèo xuống sông Hoài trong vắt là tôm đất nhảy lên trắng xóa, thả vó cũng vớt được vài ký… Cảnh ấy giờ đã lùi xa  nhưng những cánh đồng lúa đồng khoai quanh phố Hội vẫn còn đó xanh ngát - ấy là nhờ cơ may của Hội An, nhờ sự can đảm của cư dân và những nhà quản lý có trách nhiệm.

Bến đò Bạch Đằng.

Khoảng đất trống ngay bên phố Phan Chu Trinh đông đúc.